शिवनेरी किल्ला माहिती मराठी | Shivneri Killa chi Mahiti Marathi

मित्रांनो आज आपण शिवनेरी किल्ला माहिती मराठी | Shivneri Killa chi Mahiti Marathi याबद्दल संपूर्ण माहिती जाणून घेणार आहोत.

Introduction

शिवनेरी किल्ला, महाराष्ट्र राज्या मधील , जुन्नर शहराजवळील एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. हे पुण्यापासून अंदाजे 105 किमी अंतरावर आहे. 1909 मध्ये हे महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक म्हणून घोषित करण्यात आले.

भारतीय इतिहासातील एक प्रमुख व्यक्तिमत्व छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा जन्म 19 फेब्रुवारी 1630 रोजी शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. हा किल्ला ऐतिहासिक महत्त्वासाठी सर्वत्र प्रसिद्ध आहे.

चारही बाजूंनी आव्हानात्मक चढाईसाठी ओळखला जाणारा, शिवनेरी किल्ला हा सहजासहजी जिंकता येत नाही असा मजबूत किल्ला आहे. किल्ल्याच्या आत शिवाई देवीचे एक छोटेसे मंदिर आहे, तसेच जिजाबाई आणि बाल-शिवाजी यांच्या प्रतिमा आहेत. किल्ल्याची रचना शंकराच्या पिंडीशी साम्य आहे.

जुन्नर शहरात वसलेला शिवनेरी किल्ला शहरात प्रवेश केल्यावर दिसतो. विशेषत: मोठे नसले तरी, त्याचे महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक मूल्य आहे. 1673 मध्ये, ईस्ट इंडिया कंपनीचे डॉ. जॉन फ्रायर यांनी या किल्ल्याला भेट दिली आणि त्यांच्या साधना पुस्तकात असे नमूद केले की त्यात एक हजार कुटुंबांना सात वर्षे टिकवण्यासाठी पुरेशी तरतूद आहे.

शिवनेरी किल्ल्याच्या इतिहास । History of Shivneri Killa

1443 मध्ये, मलिक-उल-तुझारने यादवांच्या सेवेत असलेल्या स्थानिक कोळी सरदारांचा पराभव करून किल्ल्यावर यशस्वीपणे ताबा मिळवला. त्यामुळे हा किल्ला बहमनी राजवटीत आला. 1470 पर्यंत पुढे जात, मलिक-उल-तुजारच्या वतीने काम करत असलेल्या मलिक मुहम्मदने किल्ल्याला वेढा घातला आणि तो पुन्हा ताब्यात घेतला. 1446 मध्ये मलिक मुहम्मदच्या वडिलांच्या निधनानंतर निजामशाही घराण्याची स्थापना झाली. त्यानंतर 1493 मध्ये राजधानी किल्ल्यावरून अहमदनगरला हलवण्यात आली. 1565 च्या पुढे, सुलतान मूर्तिजा निजामने त्याचा भाऊ कासिम याला याच किल्ल्यात कैद केले.

1595 मध्ये जुन्नरचा किल्ला आणि प्रांत मालोजी राजा भोसले यांच्या ताब्यात आला. 1629 मध्ये जिजाबाईंचे वडील जाधवराव यांच्या हत्येनंतर, शहाजीने तिच्यासोबत 500 घोडेस्वार केले आणि ती गर्भवती असताना तिला रातोरात शिवनेरीवर नेले. शिवनेरी किल्ल्यावर जिजाऊंनी श्रीभवानीमाता शिवाईला मुलगा झाला तर देवतेचे नाव ठेवीन असा नवस केला.

शके सन १५५१ मध्ये फाल्गुन वद्य तृतीयेच्या शुभ दिवशी शुक्रवारी सूर्यास्तानंतर शिवाजी राजांचा जन्म झाला. तारीख होती 19 फेब्रुवारी 1630 इ.स. 1632 मध्ये जिजाबाईंनी शिवाजीसह किल्ला सोडला आणि 1637 पर्यंत हा किल्ला मुघलांच्या ताब्यात गेला.

1632 मध्ये, सिद्धोजी विश्वास राव यांनी किल्ला मास्टर म्हणून काम केले. त्यांच्या मुलीचा विवाह शहाजीचा मुलगा संभाजी राजे यांच्याशी झाला. जुन्नरच्या लढाईत शहाजींचे शूर पुत्र संभाजी राजे यांनी विलक्षण शौर्य दाखवले. जुन्नरमध्ये शाईस्ताखानाचा विजय झाला असला तरी संभाजी राजांच्या अतुलनीय पराक्रमामुळे ते शिवनेरी जिंकू शकले नाहीत. जुन्नरमधील मुघल आणि शिवनेरीतील निजामशाही घराण्याच्या दरम्यान ही परिस्थिती होती.

1650 मध्ये, महादेव कोळ्याने सरनाईक आणि किल्लेदार खेमाजी रघतवान यांच्या नेतृत्वाखाली मुघलांविरुद्ध बंड केले. मात्र, या संघर्षात मुघलांचा विजय झाला.

1673 मध्ये, शिवाजी राजांनी, अझीझ खानला पकडण्याचा प्रयत्न करून शिवनेरी किल्ल्याला हार घालून त्यावर कब्जा करण्याचा अयशस्वी प्रयत्न केला. मात्र, त्याचे प्रयत्न निष्फळ ठरले.

1678 मध्ये, जुन्नर प्रांताच्या लुटीत मराठ्यांनी पुन्हा एकदा किल्ला जिंकण्याचा प्रयत्न केला, परंतु त्यांचा प्रयत्न अयशस्वी झाला. 38 वर्षांनंतर 1716 मध्ये शाहूमहाराजांनी अखेर शिवनेरी मराठ्यांच्या अधिपत्याखाली आणली. अखेरीस हा किल्ला पेशव्यांच्या ताब्यात गेला.

पेशव्यांच्या काळात शिवनेरी कारागृह म्हणून काम केले. त्याच्या भिंतीमध्ये कैद्यांना अधूनमधून आनंदाच्या प्रसंगी सोडले जात असे. असाच एक प्रसंग म्हणजे १८ एप्रिल १७७४ रोजी सवाई माधवरावांचा जन्म झाला. बारभाई मंडळाने हा शुभ सोहळा साजरा करण्यासाठी शिवनेरी आणि नारायणगड येथील कैद्यांची सुटका केली. मात्र, कालांतराने शिवनेरीवरील कारागृहाची दुरवस्था झाली.

10 मे 1818 रोजी मेजर एल्ड्रिजने शिवनेरी किल्ल्याला वेढा घातला. किल्ल्याच्या रक्षकांनी काही काळ शूर लढा दिला, पण अखेरीस, किल्लेदाराने किल्ला सोडून हडसरच्या सरदाराकडे आश्रय घेतला, इतिहासात नोंद आहे.

शिवनेरी किल्ल्यावर कसे जावे | Way to Shivneri Killa

मुंबईहून माळशेज मार्गे :
जुन्नरला पोहोचल्यावर, माळशेज घाटाच्या पायवाटेने, रस्त्याच्या कडेला ‘8 ते 9 किमी’ अंतर दर्शविणारा फलक दिसेल. हा विशिष्ट मार्ग गणेश खिंडीतून शिवनेरी किल्ल्याकडे जातो. हा मार्ग वापरून मुंबई ते किल्ल्यावर जाण्यासाठी साधारणपणे एक दिवस लागतो.

पुण्याहून नारायणगाव मार्गे :
पुणे ते नारायणगाव हे अंतर अंदाजे ७५ किमी आहे. हा मार्ग पुणे-नाशिक मार्गे आणि त्यानंतर नारायणगाव-जुन्नर मार्गे 15 किमीचा विस्तार करतो.

आम्हाला आशा आहे कि शिवनेरी किल्ला माहिती मराठी | Shivneri Killa chi Mahiti Marathi हि पोस्ट तुमहाला नक्कीच आवडला असेल. हा लेख तुम्ही तुमच्या मित्र मैत्रिणींना नक्कीच शेअर करा.

FAQs

हे देखील वाचा : अष्टविनायक गणपतीची नावे व माहिती | Ashtavinayak Ganpati Names and Places in Marathi